JALUO dot KOM

CHIKE CHALO NYASI

Jandiko: Adrian Onyando ja Kochia.

Wuon Odhoji kod jokanyo duto, amosou gi mor.

Jaduong' Odhoji aneno ka itwago kendo igoro weche mag oganda Luo gi chunyi duto. Ang'eyo ni dhogi riek kendo milimili koro ok dapiem kata kwedi e wechegi. To bende aneno ka waromo e akerekeke ka jo Obondo Mumbo e kitwa gi timbewa, koro ere tiende dhawo?

To katakamano, miluma aneno omaka ka awinjo ka chunyi seyi to sigi to bende lombi e wach tero mon e pinywa. Kaeri, itucho mana kaka jarieko moa yoka wuok chieng'. Dine in ema irito chikegi dine agonegi ombulu maonge oharo. To kuom hawi marach in ok irito chikegi to kendo kamoro in ok ing’eyo ka gibwawo wen gi gik maricho duto moa e dag-wen mar chik gi kitwa--gik ma idendo ni joka ng'ato gi timgi. An gi ranyisi.

Bura moro kindeni dhi nyime e doho mar Rongo thurwa. Chi-liel moro ma hike ohewo piero abich nyocha ogo piny gi kayuoche gi nying ter. Ne onyone motiele e lowo mohinyore putu. Kane onon duong'ne e od-thieth, noyud ni en gi rem mathoth mar adhola to gi tuo ma jokayuoche go omiye. Mit nyani mirima nomako mi odhi oomo mana ogulmamama. Mit ogulmama oywero jogi otero eod ang'ech. To ka mine moko ma Narobi winjo to gisemana oro okili kamaloka mondo oluowne jotergi wach. Apoya nono kapok bura ochakore to nyanni ong'wel, ongitore, kendo okwedore ni mano en bura ma ok odonjie!

Yie to oyie ni ohinye, to katakamano, gi nying Yesu, ong'uonone kayuochego mondo oyud kwe. Burani koro tek nikech nyan ma joter ohinyoni koro ok dwar dhi chung' e bau.

Koro ineno wuod Luo, wachni tek. Winjie machielo, e piny Rachuonyo yawuot mama moro ma chi-liel nong'iewo ne mana jogoye piny ma bende iluongo ni joter. Mama ni kane ayo kanyo to okuong'o dala, othir, okawo tol mi odhi odere adeya. Koro ter okonyo ang'o kanyo?

Gima awacho en ma. Chikwa nolos gi joma riek mondo orit go piny. To kuom hawi marach jo achune, jonjore, jonekni, gi jo hangawich osekawo chikegi mit girudogi mi giduwogi mi gikethogi. Kaye to marach mogik, gichiwonwa wen gi owuoyo-gi kaka chikewa.

Mano emomiyo awachoni dine agone 'chikewa' ombulu gi chuny achiel ka dine in ema iritogi kendo itimogi. Ang'eyo ni dine ok igoyo dhako ma pim piny ka in gi kihondko ni ka ok itimo kamano to idhi chieni. Ang'eyo ni ok inyal chalo gi Atera ma Rongo mokia gima dhi nyime e piny. Kar dhi puro e puothegi to gidiyo dhako ma chi-liel ni ema omiyo gin gi chan, giwinjo marach. Magi gin joluoro, jokibaji, jondagla, jonawi ma dwaro mana miero kuom jowetegi--nikech gimoro amora onge ma timorenegi ma ok gipikoe jowetegi. Kata gidhi giomo ayaki ka pango to ng'ato ema okelonegi chira! Kata kech onego nyathigi to chi-liel ema okelo thono e dala! Yawa mano kuma mon odhier e pinywa ni!

Ka dine in ema irito chikwani, dine ing'eyo ni ter en mana kisera machielo--ok achune. Dine inyiso jonyon mon ni ter ok en achaya kata anyali, ni ok en kata nindruok. Onyalo bedo kata kwako, kata mulo, kata moko kwesi kata ng'awo law; to moloyo en kata wuoyo gi chi-liel. Ang'o mochuno ni nyaka wadhir mama man gi nyithinde e pien eka wawinj ni watere?

Jathura, dine ing'eyo maber ni chik ja Luo odag mondo wuoi odonj e wach chode mar janyuolne. Mano en misiko. Koro ang'o momiyo di wakel misiko ne oganda ginying chike ma jo mifuadhi ema okelo e gwenge?

Chikewa nitie mabecho. Penja. To moko matinde iluongo ni chikewagi to oa e dagchieth gi daglach jojuogi. Penja. Ang'eyo. To aweyi gi wach achiel. Chik chalogi nyasi: ober ndi kendo okelo mor to dhano ema oleo dwanyruok.

Machiegni.

Onyando ja Kochia

JI NI KODWA

Weche jokanu machon gi bende miya mana nyiero mana kaka Omamo nega gi nyiero kod siasa ma koro ogoyo sani. Omamo, Otieno Dalmas, Ndolo Ayah, Ouma Muga, Onyango Midika gi mamoko seche gi mag Siasa ose rumo. Dang' joKanu machon wachnwa ni bag' riwruok NDP/KANU Luo koro oherogi maloyo joma ne gigone ombulu? Weche dimitie ruok, to kare siasa ni ithoe ma kata joma nene awinjo nyinggi higni manene kaka Owigo Olang' nibe dwa chung' kendo. Adagi ging'wonwa. Wantei Kanu manyien ok mane giketho cha. Ok odhi bedo negi mayot mana kaka ok ose bedo negi mayot e higni moko matin mosekadhogo.

Adoyo-Adoyo

MEDO WACH KUOM TINGA

Wuon Abila, ayie gi Luo ka gitang' kod wagunda masani wan go machiegni. To katakamano adwa mana medo ni onge gima iyudo ka ok otem. Nyaka ibol olow epi, to irito nyaka ondekni eka inyalo bedo gi geno ni dipo ka obedo rech nikech gimoro amora bende nyalo ndeke. Raila kodinga osekedo e yorno ka thuon adier kendo jakinda manyalo rito seche mang'eny kapok rech ondeko olowu.

Koko mochimo kuma wadhiye to nyaka wago nikech wantie e kind wasigu, to oteku mar rito rech ondek olowu bende wabed godo. An kod owadga Akinyi, mia ewi mia makata ka bang'e wana wuodh olowu nono to ne watemo waketo olowu e pi, waloyo joma ok ne rech ei pi omiyo oluoro keto olowu mondo olu rech. Wabiro gano mang'eny bang'e.

Adoyo-Adoyo

PENJO; Joka nyanam, ayie kod dholuo masomo e gweng' manyikwa Ajwang' romoe kae to berna ni mondo wamedreuru paro ahiinya e wach tuo mar Ayaki Matieka masani oramo ni tieko jowani. An aonge mang'eny to an kod penjo maka ing'eyo duoko to kik itamaye dawe wuon wach. PENJO mara en kama: jaduong' nitie gi yawuoi ariyo (2) to maduong' okawo chi owadgi mathenge gi nyathi ma nyako achiel aye bang'e obende onyuol kod nyano nyathi achiel ma nyako aye oduogo otho koweyo chi omin-gino gi ich mar dweye auchiel. Bang'e otieko dweye ariyo to nyano owuok oringo dalagi jaode mar ariyono ni odok ka dala mane ogoleye to yuochene ma dalano otamore ni ok ochak odag dak kuno, mano itimo nade to nyani oweyo ode mar opanga maduong' kod gimoro amora kuno?

DUOKO: Tero dhako e kit Luo machon ne ok onyisoni nyaka odar owe dala kamane onyuome mondo odhi oyud dak manyien e dala yuore motereno. Kata kamano ka dipo ni odar oweyo dala mane okende chande to ochalo ng'at moyudo kend manyien, tiendeni odar oweyo dala keny mane onyuome mokuongo chande.

Dhakono kodok e dala mane okende mokwongo chande to ochalo dhako mane odhi por, ode to pod onyalo mana donje mak mana ni nyaka onon ka dipo ni nitie weche dala moko ma nyalo gaje mane ok otieki maber. Kayuoche nyalo tame kaluwore gi gima ne otimo ochal dhako modhi ka chode nimar odar oweyo dala to bang'e to oringo oduogo samoro nowuok pok otiek kwech dala. Wuod Ugenya penjoni aneno ka mit to pod iye ok otugorena maler onego item loso gi jodong'o mantie e gweng'u mondo okonyi loko dhochno!

Gik mane nyano oweyo e odego to seche mane odar odhi ka yuore chande dok nokawogi chuth? Kayuoche to ok onego tame mak manani gi neno ka gima dhakoni miyogi wichkuot kuom dar mane odar godo e dala. (Jaduong' Abila, Ajos wuod Atiga.)

Wuoi matin ma owadgi yamo oselalo chande nigi mon ariyo ma maduong' osegerone ot mar lum to matin ema pok ogedone, to ochopo kama koro odwa gedone jaode matin otimo nang'o to yuore chande oringo kata kapok olokne ot edalano? to ka odwaro golo dalane to otimo nang'o to pok odhiga donjo e od maro maka dhako maduong' chamo kuon gi gweno? itimo nang'o ka oyikore ni gedo ni dhako matin to jaode maduong' bende wiye ogamo
yamo oringe maok gidhawo? Jaduong' aweyi gi penjo ariyo/ adek-go to kiyie to iduokaye eka napenji moko. Erokamano motelo ni duoka!

DUOKO; Dhako mane jaode otho chande nowuok ka ok otieko kweche dalagi mano emane omiyo kayuoche otame donjo e dalano. Gedo ne dhako matin ok tek onyalo gedone ka dipo ni maduong' odhi por, kata kamano onego otem loso weche gi jaode maduong' kapok ogedone matinno.

Kodwa goyo dala to onyalo goyo agoya mak mana dhakocha ema ka oduogo to ok donj e dalano. Ka dhakono oweyo nyithindo to chuore nyalo rwake koduogo nikech nyithinde. Nyaka dichuono luw chike mag gedo kaka chike Luo obet. Chike Luo to nyaka waluw aluwa mak mana ni gik moko duto luwore gi ndalo gi kit dak kaka obedo. (Jaduong' Abila, Ajos wuod Atiga)

An ja-dala ma Ugenya kama chik otime tene kendo dhano omako chik mana ka wach Nyasaye.

DONGRUOK E PINY LUO

Jandiko; Mikayi Akong’o Nyargi Obel Adiro,

Nyar Nyakach kod Joka nyarnam duto ma obokeni ochopo negi,

Gima daher nyisou ni dwarore mondo wachiew ka wageno ni wanyalo kelo dongruok e piny luo.  AYAKI MAYWEYA TO YWEYO PINY, kendo onge kama oweyo.  En tuo achiel ma okia kata in jamoko, kata in jachan, ok odewo ni isomo kata ok isomo.  Ok ong’eyo rangi (kido) mar del.  Omako ng’ato moro amora.

To gima okawa giwuoro kasomo barupe moko ma nok ma owete gi nyimine ondiko, to ni tuoni tieko oganda luo to pod wan gi paro mar pandogo.  Ka ok wachiewo ma wanyiso piny mangima ni gini tiekowa, to ok wabiloyo lwenyni, to bende onge kaka wabiro dongore.

Ka aduoko yuorwa ma nyar Nyakach,  Adiera dhier kata chan to nitie e piny luo, pii bende ok ler.  To gigi ne nitie kata higni mosekalo mang’eny go, to ji ne ok tho kaka gisetho e higni apar mosekalogi.  Jonon touche mathurwa osetemo puonjo mine chwako pi modho, kendo mine mang’eny temo chwako pi modho.

Nyikwa Ramogi, ka wabiro umo tho matiekowa, ka wamiye batiso mopogore, kaka CHIRA, DHIER, NDIRA kata moko mang’eny go to wawuondore.  Tuo ni hinyo piny luo, kendo onego wabol wichkuot piny mondo wayud konyruok.  Ji mang’eny tho piyo ka oyudo touni nikech wichkuot ma monogi dhi e pim kata dwaro konyruok.

WAWEURU WICHKUOT MONDO WAKEDI GI AYAKI EKA WAYUD THUOLO MAR DONGRUOK.

An  Akong’o nyargi Obel Adiro

MEDWA PARO; WuonAbila@jaluo.com

©2002, JALUO dot KOM